دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی دربارۀ نهاد انسان در قرآن (تفسیر آیة فطرت)

ازنظر آیت‌الله جوادی آملی، انسان متوجه کمال و جمیل مطلق است. این حالت بنی‌نوع انسان است که خدای تبارک و تعالی جبلی انسان را بر آن مفطور کرد. فطرت انسانی بر کمالات نورانی مخمور است که باارزش‌ترین سرمایه وجودی اوست و هیچ مخلوقی از آن بهره ندارد؛ ازاین‌رو، انسان همچون چشمه‌ای جوشان است که می‌تواند جوی‌هایی را سیراب کند. خدای سبحان براساس ارزش وجودی انسان به او امر فرمود که قعود و قیام خویش را متوجه دین قیّم کند تا قوام یابد و توجه خود را سوی دین حنیف کند تا همواره در صراط مستقیم حق بماند. هرچند آیه ابتدا با فعل امر مفرد آمده؛ اما از فعل بعدی که جمع است، تعمیم ثابت می‌شود. از فرمان خدا دو نکته به‌دست می‌آید: 1) این توجه باید همراه با معرفت  باشد؛ 2) قوام امت مرهون توجه آنان به دین قیم است. فطرت انسان و دین الهی هیچ تهافتی ندارند، بلکه سنخ واحدی دارند.     خلاقیت علامه در تفسیر قرآن‌به‌قرآن به‌کمک روایات مأثور از معصومین(علیهم السلام) در تبیین این آیات تجلی می‌کند که ایشان بین فطرت پاک و غیرمشوب به باطل با دین حنیف هیچ تنافری نمی‌بیند و معتقد است شهادت اولیۀ انسان همان ندای درونی فطرت است؛ بدین‌ترتیب، بین آیۀ ذر و آیۀ فطرت ارتباط برقرار می‌کند؛ درحالی‌که بسیاری از مفسران در این کار موفق نبوده‌اند. در این پژوهش، افزون‌بر اشاره به نکات بدیع دربارۀ فطرت، اثبات می‌کنیم دیدگاه استاد شباهت آشکاری با اندیشۀ علامه دارد و نظر برخی مفسران، مانند فخر رازی را برنمی‌تابد.